Brede maatschappelijke discussies
Als reactie op de roerige jaren zestig en zeventig, met veel maatschappelijk protest, organiseert de overheid brede maatschappelijke discussies rond een aantal thema’s. De inzet en schaal ervan waren baanbrekend.
In het kort
Kernenergie is een controversieel thema. In de jaren zeventig wilde het kabinet twee kerncentrales bouwen. Omdat het maatschappelijk veel onrust en protest oproept, besluit in 1979 het kabinet tot het organiseren van een ‘brede maatschappelijke discussie kernenergie’. Deze maatschappelijke discussie staat bekend als ‘het grootste inspraak-experiment ooit gehouden’. Vooraf was niet bekend wat er met de opbrengst zou gebeuren en het kabinet gaf geen kaders mee.
Wat gebeurde er precies?
Door het hele land werden avonden georganiseerd waarop mensen met elkaar in gesprek konden over de rol van kernenergie in de Nederlandse energiehuishouding. De bijeenkomsten konden (bottom-up) door iedereen die dat wilde georganiseerd worden, met een gespreksformat en informatiepakketten. Tijdens honderden bijeenkomsten gingen duizenden Nederlanders met elkaar in gesprek over kernenergie. De opbrengsten werden centraal verzameld en geanalyseerd door de commissie-De Brauw.
Die commissie adviseerde af te zien van de bouw van kerncentrales. Maar de politiek legde dit advies naast zich neer, tot grote onvrede van de deelnemers aan het inspraaktraject. De ontwikkeling van de plannen ging door.
Het kabinetsbesluit om het advies van de commissie De Brauw te negeren, viel bij actievoerders in verkeerde aarde. Dit leidde zelfs tot een inbraak bij het ministerie van Economische Zaken, gepleegd door onder meer Wijnand Duyvendak (toen milieuactivist, later Tweede Kamerlid voor GroenLinks). In de weken erna verschenen steeds documenten, buitgemaakt bij de inbraak, in activistische weekbladen. Omdat ook de ambtenaren niet wisten welke documenten precies gestolen waren (de inventaris was immers ook ontvreemd) stonden zij wekelijks in de rij om de weekbladen te kopen.
Toen in Tsjernobyl in 1986 een kerncentrale explodeerde, besloot de regering alsnog af te zien van de bouw van nieuwe kerncentrales. Jaren later stofte het kabinet Rutte-IV de kernenergieambities weer af en stelde het voor om de bestaande kerncentrale in Borssele langer open te houden en twee nieuwe kerncentrales te bouwen.
Marcel Antonisse / Anefo, CC0, via Wikimedia Commons
Meer over Brede maatschappelijke discussies
De brede maatschappelijke discussie heeft zijn wortels in de roerige jaren zeventig. Er was veel maatschappelijke onrust, wat zich onder meer uitte in grootschalige protesten. Dit ging over onder andere de woningnood, kernwapens maar ook thema’s als baas in eigen buik. De brede maatschappelijke discussie over kernenergie was echter uniek. Sindsdien hebben er op zo’n grote schaal nooit meer vergelijkbare participatieprocessen of brede maatschappelijke discussies plaatsgevonden. Er volgden nog wel allerlei vormen van Nationaal Debat, maar die bereikten nooit zoveel mensen.
Wel organiseerde het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in 2018 zogenaamde luchtvaartgesprekken: brede gesprekken in elke provincie over de toekomst van de luchtvaart. Andere participatievormen, zoals het burgerberaad en burgerfora (zie vensters G1000 en Burgerforum), komen qua filosofie en opzet misschien nog in de buurt van de brede maatschappelijke discussie, maar halen het niet qua spreiding en bereik in den lande.
Lessen
- Je kunt de opbrengst van een inspraaktraject niet ‘zomaar’ en zonder toelichting naast je neerleggen. Door reactie wek je verwachtingen. Betrokkenen verwachten doorgaans niet dat je hun inbreng één-op-één overneemt, maar wél dat het serieus wordt meegewogen.
- Stel vooraf duidelijke kaders voor een participatietraject. Zowel qua inhoud (wat ‘mag’ er wel of niet uitkomen?) als proces (hoe moet het in ieder geval verlopen?). Dit helpt in het creëren van een gedeelde verwachting bij zowel organisatoren en als deelnemers.
- Als de uitkomst politiek gezien al vaststaat heeft inspraak geen zin, je wekt dan verwachtingen die je niet kunt waarmaken.
Bronnen
De informatie op deze pagina is gebasseerd op de onderstaande bronnen.
Bronnen: Wat gebeurde er precies?
Lees het volgende verhaal